بسم الله‌ الرحمن الرحیم
نور مبین ـ سلسله درس‌های ذکر مبارک
درس دوازدهم ـ سوره بقره آیات 77 تا 83

واژگان
1ـ اُمِّیُّونَ: درس نخوانده‌ها (جمعِ اُمّیّ) (آیه78)
این واژه بیشتر درباره‌ی عوام مردم که درس نخوانده‌‌اند و به همین دلیل در اغلب موارد نمی‌‌‎توانند بنویسند و بخوانند، به کار می‌‌رود.
2ـ یَظُنّونَ: گمان می‌کنند. (ظَنّ: اعتقاد غیریقینی که بیشتر مخالف واقع نیز می باشد و از این رو، مورد مذمّت قرار می گیرد. گاهی نیز در معنای علم به کار می رود) (آیه78)
3ـ لَن تَمَسَّنَا هرگز به ما نخواهد رسید. (مَسّ: دست زدن، رسیدن، یافتن) (آیه80)
4ـ مُعرِضونَ: کسانی که روی گردان شده اند. (اِعراض: روی گردانی) (آیه‌83)
5ـ وَیلٌ: كلمه‎اى است كه به هنگام رسیدن بلا، یا مصیبتى گفته مى‌‎شود و معادل فارسى آن، واژه‌ی «واى» است. (آیه79)

نکات تفسیری
آیات 78 و 79
1/78ـ دنباله‌روهای دوزخی
این آیات، یهودیان را به دو گروه تقسیم می‌‎کند: گروه اوّل، عوام و کم سوادان یهود که سواد خواندن و نوشتن نداشته و از کتاب آسمانی جز تحریف‎ها و وعده های دروغی که علما به آن‎ها می‌‎گفتند، چیزی نمی‎‌دانستند. آنان تنها از روی گمان و پندارهای باطل از دانشمندان خویش تقلید نموده و با ریسمان آنان به دوزخ خواهند رفت.
1/79ـ تحریف کنندگان
گروه دوم، علما و دانشمندان دینی یهود هستند که با وجود شناخت کافی از کتاب آسمانی خود، آن را به میل خود می‌‎نوشتند و تغییر می‌‎دادند.
2/78ـ آرزوهای باطل
«اَمانىّ» به معناى آرزوها است. منظور از جمله «لا یَعلَمُون الکِتابَ إلا أمانیَّ» این است که عوام یهود تنها آرزوهایی که علمای‌‌شان به آنان گفته بودند، باور کرده و به آن دل‌خوش کرده بودند؛ مانند این كه مى‌‌پنداشتند خداوند یهودیان را مؤ‌اخذه نمى‌‌كند یا گمان مى‌‌كردند نیاكان‌‌‌شان آنان را شفاعت کرده و تنها چند روز ممکن است عذاب شوند و... خداوند با ردّ پندارهای آنان تأکید می کند که با آرزوها كارى از پیش نمى‌ رود و محور سعادت انسان، عمل صالح اوست.
3/78ـ تقلید مذموم
مردی به امام صادق علیه‌السلام عرض کرد: «با این که عوام یهود اطّلاعی از کتاب آسمانی خود جز از طریق علمای‌‌شان نداشتند، چگونه خداوند آن‎‌ها را به خاطر تقلید از علما و پذیرش آنان مذمّت می‎‌کند؟! آیا عوام یهود با عوام ما که از علمای خود تقلید می‎‌کنند، تفاوت دارند؟»
امام فرمود: «فرق آن‎ها این است که عوام یهود از وضع علمای خود آگاه بودند و می‎دانستند که آن‎ها به صراحت دروغ می‌‎گویند، حرام و رشوه می‎‌خورند و احکام خدا را تغییر می‎‌دهند. آن‌‎ها با وجدان خود، این حقیقت را دریافته بودند که چنین اشخاصی فاسق‌‎اند و جایز نیست سخنان آن‎‌ها را درباره‌‌ی‎ خدا و احکام او بپذیرند. به این دلیل، خداوند آن‌‎ها را نکوهش کرده است. اگر عوام ما هم از علمای خود، فسقِ آشکار و تعصّب شدید و حرص به دنیا و اموال حرام را ببینند و از آن‎‌ها پیروی کنند، مثل یهود خواهند بود که خداوند آنان را به خاطر پیروی از علمای فاسق نکوهش کرده است».
سپس امام فرمود: «عوام، باید از دانشمندانی تقلید کنند که پاکی روح خود را حفظ می‎‌کنند، دین خود را نگه می‌‎دارند و مخالف هوا و هوس و مطیع فرمان خداوند هستند.»
2/79ـ تحریف کنندگان
در این آیه به تحریف‌کنندگان کتاب آسمانی وعده وَیل داده شده است. و وَیل چاهی است در دوزخ که «در اخبار رسيده هر جا در قرآن تهديد به‌ويل شود مقصود همان چاه است.»
در باره وَیل در روایات آمده است:
«ويل وادى است در دوزخ ، قعر آن دورتر و آتش آن گرم‌تر و و عذاب آن سخت‌تر و ماران و كژدمان آن بيشتر (از هر جايي است) و ـ تنادى كلّ يوم الهى قد اشتدّ حرّى و بُعد قَعرى و كَثُر حيّاتى و عقار بى فَإِلَىّ اَهلى ـ آواز مى‏دهد هر روز كه بار خدايا گرماى من در نهايت است و قعر من بسيار دور است و ماران و كژدمان من كثير است و طاقتم به‌سر رسيده، اهل مرا به من برسان».
« اين چاه در قعر جهنم (واقع شده) و تمام آتش جهنم از آن بيرون مي‌آيد و از پيغمبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌و‌سلم نقل است كه در قعر آن چاه تابوتى است كه در آن چهارده نفر معذب هستند، هفت نفر از پيشينيان و هفت نفر از ملحقيان (كساني كه بعد از زمان پيامبر به آن‌ها ملحق مي‌شوند) هفت نفر پيشينيان:
قابيل، پى‏كننده ناقه صالح، نمرود، شداد، فرعون، هامان و قارون (هستند) اما هفت نفر لاحقيان را بيان نفرموده فقط به‌حاضرين فرمود كه شما جزو آن هفت نفر نباشيد.»
و همچنين از آن حضرت روايت است كه: « ويل وادى است در جهنم كه به‌قدرى گود است كه وقتى كه كافر را در آن‌جا افكنند؛ چهل سال پائين مي‌رود و به‌قعر آن نمي‌رسد واگر كوه‌ها را درون‌ آن بيندازند، قبل از آن‌كه به قعر آن برسند از شدت گرما نابود مي‌شوند.» « (و آن‌جا) وادى جوشانى است از چرك و خون جهنّميان»

آیه 80
اعتقاد بی‌اساس یهود
یکی از اعتقادات بی‌اساس یهود‌ ـ که سرمنشأ بسیاری از انحرافات آنان نیز می‌‌باشد ـ این است که خود را برتر از همه‎‌ی نژادها دانسته و قائلند که مدّت دنیا هفت هزار سال است و گناه کاران‌‌شان به ازای هر هزار سال، فقط یک روز عذاب می‌‎شوند و سپس راهی بهشت ابدی می‌گردند. یعنی «أیّام معدودة» هفت روز است. جامعه‌‌ی یهود خود را فرزندان پیامبران می‌‎پنداشتند و بر این عقیده بودند که پیامبران در روز قیامت در حقّ فرزندان خویش، شفاعت خواهند کرد.
امّا قرآن در پاسخ ایشان می‎‌فرماید: «آیا عهد و پیمان خاصّی از خدا در این زمینه گرفته‌ اید [که نگرفته‎‎‌اید] یا به خدا دروغ و تهمت می‌‎بندید؟»
آیه 81:
احاطه انسان توسط گناه
مفهوم احاطه‌ی گناه، این است كه انسان، به قدری در منجلاب گناهان فرو رود که گناه در وجود او به شکل ملکه درآید و آثار و پیامدهای آن تمام وجود وی را محاصره نماید. چنین فردی حتی از رسیدن به روزنه‌ های اندک هدایت نیز بی‌ بهره گشته و در عذاب دوزخ جاودانه خواهد بود.
آیه 83
با مردم به نیکی سخن بگویید
امام صادق علیه‌السلام پیرامون دستور اخلاقی «و قُولُوا لِلنَّاسِ حُسناً» فرمودند:
«با مردم جز به خیر و خوبی سخن نگویید و تا ندانسته‌‎اید که چه سخنی خوب است، آن را به زبان نیاورید».
از امام باقر علیه‌السلام نیز روایت شده است:
«بهتر از آن چه دوست دارید با شما سخن بگویند، با مردم سخن بگویید».

پیام ها
1ـ ایمان به حضور و علم خداوند، انسان را از خطاها باز مى‎دارد. «اَوَ لا یَعلَمُونَ اَنَّ اللَّهَ یَعلَمُ» (آیه 77)
2ـ بی‌سوادی و ناآگاهى، زمینه ‌ی رشد خیالات نابجاست. «وَ مِنهُم اُمِّیُّونَ لا یَعلَمُونَ الكِتابَ اِلاَّ اَمانِی» (آیه 78)
3ـ شدیدترین عذاب‎ها متوجّه كسانى است كه به تفكّر و اعتقاد مردم خیانت مى‎كنند. «تكرار كلمه وَیلٌ» (آیه 79)
‎4ـ مردم به صورت فطرى به مذهب علاقه‌مند هستند، از این رو، بسیارى از شیّادان، سخنان خود را به نام دین و مذهب به مردم تحویل مى‎دهند. «یَقُولُونَ هذا مِن عِندِ اللَّهِ» (آیه 79)
‎5ـ همه در برابر قانون یکسان هستند و خدا به هیچ کس قول نداده که بی دلیل او را از عذاب نجات دهد. «قُل اَتَّخَذتُم عِندَ اللَّهِ عَهدا » (آیه 80)
6ـ گاهی گناه، انسان را در خود غرق می‎کند و راه را بر تمامی ادراکات او می‎بندد. «اَحاطَت» (آیه 81)
7ـ نیکی به پدر و مادر، از اهمیّت فراوانی برخوردار است. به همین دلیل، در كنار توحید، آمده است. «لا تَعبُدُونَ اِلّا اللُّه... وَ بِالوالِدَینِ اِحساناً» (آیه 83)

سؤالات پژوهشی
1ـ تفاوت معنایی واژه‌های «خَطیئَة» «اِثم» و «سَیِئَة» را بیان کنید. (مفردات، التحقیق)
2ـ اقسام تحریف را بیان کرده و بگویید تحریف علمای یهود از چه نوعی بوده است؟ (نمونه، ج‎4، ص 313)
3ـ در آیه‌ی شریفه‌ی 83 روی سخن از حالت غایب به مخاطب برگشته است. دلیل آن چیست؟ (المیزان)




 

	دریافت فایل بروشور درس دوازدهم PDF
	دریافت فایل  word درس دوازدهم
	پرده نگار(پاورپوینت) درس دوازدهم
	فایل صوتی درس دوازدهم ذکر مبارک

 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: